سوء استفادۀ عاطفی (۳)

سوء استفادۀ عاطفی

در بحث پیشین گفته شد که سوء استفاده عاطفی چیست و انواع آن مطرح شد و برخی از پیامدهای روابط سوء استفاده­ گرانه بیان شد. در این بخش به برخی از ویژگیهای افراد سوء استفاده کننده اشاره می­شود و به شما کمک می­شود تا ببینید که آیا شما آگاهانه خود را در معرض سوء استفاده قرار می­دهید؟

تعریفی دیگر از سوء استفادۀ عاطفی چیست؟

سوء استفاده هر رفتاری است که به قصد ایجاد کنترل و انقیاد یک انسان دیگر انجام می­گیرد و می­تواند استفاده از ترس، توهین و تجاوز کلامی یا جسمی را شامل شود. سوء استفادۀ عاطفی نوعی سوء استفاده است که ماهیتاً عاطفی و هیجانی است نه جسمی. سوء استفاده عاطفی هر چیری را شامل می­شود. سوء استفاده کلامی و انتقادگونه و فنون ظریفتری چون سرزنش، دستکاری و ترشرویی همه مثال­هایی از سوء استفاده عاطفی هستند.

سوء استفادۀ عاطفی مثل شستشوی مغزی است که در آن بطور منظم اعتماد به نفس، ارزش شخصی، اعتماد به دریافت­های شخصی و خود پندارۀ افراد تخریب می­شود. سوء استفادۀ عاطفی چه بوسیله زخم زبان و تحقیر مداوم انجام گیرد و چه بوسیله تشر زدن یا تحت عنوان «راهنمایی»، «آموزش» و «پند»، نتیجه همیشه یکسان است. در واقع سوء استفاده شونده، هویت و ارزش شخصی خود را از دست می­دهد. سوء استفادۀ عاطفی به هستۀ درونی شخص آسیب وارد می­کند، زخم­هایی ایجاد می­کند که عمیق تر و مزمن تر از جراحت­های بدنی است.

انواع سوء استفادۀ عاطفی

سوء استفادۀ عاطفی اشکال مختلفی دارد. سه الگوی عام رفتار سوء استفاده­گرانه عبارتند از: پرخاشگری، انکار و ناچیز شماری

پرخاشگری

• بدزبانی، متهم سازی، سرزنش، تهدید و دستور دادن، شکل­های پرخاشگرانه سوء استفاده می­باشند. رفتارهای پرخاشگرانه معمولاً مستقیم و آشکار هستند. مقام بلا منازعی که سوء استفاده کننده از طریق بی اعتبار ساختن سوء استفاده شونده به دست می­آورد، تعادل و خود مختاری حاکم بر روابط سالم بزرگسالی را از بین می­برد. این الگوی ارتباطی والد – کودک (که شایعترین شکل سوء استفاده کلامی است) زمانی به آشکار ترین وجه، خود را نشان می­دهد که سوء استفاده کننده وضع و حالت پرخاشگرانه به خود می­گیرد.
• سوء استفادۀ پرخاشگرانه گاه می­تواند شکل غیر مستقیم به خود بگیرد و حتی با رفتار یاری کردن خلط شود. انتقاد، نصیحت، ارائه راه حل­ها، موشکافی، استنطاق و پرسش از یک شخص دیگر می­تواند تلاش­های صادقانه برای کمک تلقی شود ولی در برخی موارد این رفتارها تلاشی در جهت تحقیر و کنترل یا خوارسازی است نه کمک. سوء استفاده کننده وقتی می­گوید من این را بهتر از همه می­دانم در لحن او قضاوت پنهانی است که برای آن موقعیت نامناسب است و در روابط هم سطح ، نابرابری ایجاد می­کند.

انکار

• سوء استفاده کننده به منظور تحریف یا تکذیب دریافت­های سوء استفاده شونده از جهان، بی اعتبار سازی را به کار می­بندد. بی اعتبار سازی وقتی رخ می­دهد که سوء استفاده کننده از قبول واقعیت امتناع می­ورزد و آن را نمی­پذیرد. برای مثال، اگر سوء استفاده کننده مصرانه می­گوید «من هرگز این کار را نکردم»، «من نمی­دانم تو درباره چه صحبت می­کنی» و غیره.
• مضایقه کردن یک شکل دیگر انکار کردن است و شامل امتناع از شنیدن، امتناع از رابطه برقرار کردن و قهر کردن می­شود. این شیوۀ انکار، گاه «اصلاح از طریق سکوت» خوانده می­شود.
• مقابله کردن زمانی اتفاق می­افتد که سوء استفاده کننده شخص تحت سوء استفاده را بخشی از خود تلقی می­کند و هر نظر یا احساسی را که بین آنها تفاوت ایجاد می­کند، انکار می­کند.

ناچیز شماری

• ناچیز شمردن شکل افراطی انکار است. در این شیوه سوء استفاده کننده حادثه­ای را که اتفاق افتاده انکار نمی­کند ولی تجربه یا واکنش عاطفی سوء استفاده شونده را در قبال آن حادثه زیر سؤال می­برد. عباراتی چون «تو بیش از حد حساس هستی»، «تو خیلی اغراق می­کنی» یا «تو از کاه کوه می­سازی» همگی بیانگر این نکته هستند که عواطف و دریافت­های سوء استفاده شونده معیوبند و نباید به آنها اعتماد کرد.
• ناچیز شماری زمانی رخ می­دهد که سوء استفاده کننده می­گوید آنچه شما انجام داده­اید یا گفته­اید، نامربوط و بی اهمیت است. این فن، شکل ظریف ناچیز شماری است.

انکار کردن و ناچیز شماری، آسیب زننده هستند. این دو روش علاوه بر پایین آوردن عزت نفس، ایجاد تعارض و نامعتبر ساختن واقعیت، احساسات و تجارب، در واقع می­توانند دریافت­ها و تجربۀ عاطفی شما را زیر سؤ ال ببرند و بی اعتبار سازند. ادامه دارد….

برگرفته از ترجمه دکتر عباس بخشی پور رودسری